Elisabeth Catsvliet

Cornelis Musch (1592 of 1593 - 1650) was de zoon van Jan Jacobsz. Musch, een invloedrijke burger van de stad Rotterdam.
Cornelis stond op goede voet met Prins Maurits. Hij steunde Maurits en kreeg daarvoor hoge functies. Later stond hij aan de kant van stadhouder Willem II in diens strijd tegen de Staten van Holland.
Cornelis Musch was onder meer heer van Waalsdorp, Nieuwveen en Carnisse.
Verder was hij secretaris van Rotterdam en griffier (secretaris) van de Staten-Generaal. In 1635 leidde hij onderhandelingen over vrede met Spanje.

Musch was van 1643 tot 1650 ambachtsheer van Carnisse en één van de invloedrijkste Hollanders van zijn tijd. Hij was betrokken bij het starten van de bedijking van de Zuidpolder. Toch is er in Barendrecht geen straat naar hem genoemd. Dat is begrijpelijk, want het was één van de meest corrupte ambtenaren die ons land heeft gekend. In de tijd van Musch was het gewoon dat er voor de dienst van een ambtenaar werd betaald, maar Musch ging wel heel ver…

Over Cornelis Musch werd gezegd dat hij bekwaam en handig was, maar ook ‘heftig, valsch en trots’. Een ‘onbetrouwbare schurk aan ’s prinsen rechterhand’, is hij ook wel genoemd. Musch was niet alleen corrupt maar ook gierig, waardoor hij bij zijn dood twee miljoen gulden naliet.

Als griffier van de Staten-Generaal was hij een machtig man. Die positie gebruikte hij om Prins Willem II te steunen en om er zelf beter van te worden. Musch paste besluiten van de Staten-Generaal aan, kopieerde stukken en beïnvloedde met zijn kennis van de dossiers de leden van de Staten-Generaal.

Veel papieren van de Staten-Generaal lagen gewoon bij Musch thuis, zodat hij alle gelegenheid had er zijn voordeel mee te doen. Zo is niet meer duidelijk wat de Staten-Generaal op 5 juni 1650 heeft besloten over een conflict tussen Prins Willem II en de stad Amsterdam. Musch heeft zo grondig met de stukken geknoeid, dat de oorspronkelijke tekst van de resolutie niet meer is terug te vinden.

Wie een belangrijke baan wilde krijgen, klopte bij Musch aan voor bemiddeling. Zo gaat het verhaal dat een vrouw bij Musch thuis kwam, om een baan te vragen voor haar echtgenoot. Musch vroeg haar wat er in zijn kamer ontbrak. De vrouw keek goed om zich heen en vertrok. Enkele dagen later was ze terug met de kussens en kleden die nog in de kamer van griffier Musch ontbraken. De baan ging trouwens naar een ander. Wat zou daarvoor betaald zijn?

Prins Willem II stierf in 1650 plotseling aan de pokken. Musch moest het voortaan zonder zijn grote beschermheer doen. Er zou een onderzoek komen naar het werk van griffier Musch.

Kort voor de start van het onderzoek stierf Cornelis Musch. Het is niet duidelijk hoe hij is overleden. Mogelijk heeft hij zelfmoord gepleegd, om een straf voor zijn corrupte praktijken te ontlopen.

Van het huwelijk tussen Elisabeth Cats en Cornelis Musch wordt gezegd dat het niet gelukkig geweest is. Cornelis was 25 jaar ouder dan Elisabeth en had het bovendien erg druk. Ze vulden elkaar wel mooi aan: Cornelis Musch had geld en Elisabeth Cats had behalve geld dankzij haar vader goede relaties in Den Haag.

Door de dood van Cornelis Musch werd Elisabeth Cats ambachtsvrouwe van Carnisse. Bovendien bleef het kapitaal van Cornelis Musch in de familie, omdat het niet tot een rechtszaak was gekomen.

Dichter Joost van den Vondel reageerde op de dood van de corrupte griffier Cornelis Musch met het hekeldicht ‘Grafschrift, op een Musch’.

Hier leit de Hofmusch nu en rot,
Zij broeide slangen in haar pot;
Lijcesters en Duc d'Alb's gebroed:
Zij scheet de vrijheid op de hoed,
De schoonste Steden op het hoofd,
Zij schon en at al 't lekker ooft;
Zij pikten, zonder schrik of schroom,
De schoonste kerssen op den boom;
Zij vroeg na kluit-boog, klap, noch knip;
Zij kon den Moolek op een stip;
Zij vloog de Meester van de hand,
En speelde met de macht van 't Land;
Zij bersten aan een Spinnekop,
Dewijl zij dronk, en sprak; Dit sop
Bekomt mij zeker niet te wel;
De rest geeft Aarssen en Kapel.

Het huwelijk van deze dochter van Elisabeth Cats was voor de negentiende eeuwse schrijver Jacob van Lennep aanleiding voor een boek: ‘Elizabeth Musch’.
Dochter Elisabeth Maria kwam uit een bijzondere familie. Opa was de dichter en politicus Jacob Cats. Vader was de beruchte Cornelis Musch.

Elisabeth Maria trouwde in 1664  met Henry Fleury de Culan, heer van Buat. Deze Franse edelman was officier van de ruiterij in dienst van de Staten-Generaal. Buat had gevochten onder de prinsen Maurits, Frederik Hendrik en Willem II. Hij maakte deel uit van de hofhouding van de jonge Prins Willem III.

Met goedkeuring van raadpensionaris Johan de Witt voerde Buat een briefwisseling met het Britse hof. Dat was niet vreemd, want de moeder van Willem III (en weduwe van Willem II) was een Engelse prinses.
Het was de tijd van de Tweede Engelse Oorlog, die de Nederlanden en Engeland van 1665 tot 1667 uitvochten. Buat hoopte dat met Engelse steun Prins Willem III aan de macht zou kunnen komen. Hij voerde daarom in het geheim nog een tweede briefwisseling met het Engelse hof. In die brieven beschreef hij de toestand in het land. Hij briefde ook militaire geheimen door.

De brieven van Buat werden ontdekt. Hij werd wegens landverraad ter dood veroordeeld. Buat werd in oktober 1666 terechtgesteld.

Elisabeth Maria moet niet worden verward met haar zus Maria Elisabeth, die ambachtsvrouwe van Carnisse werd. Elisabeth Maria week uit naar Parijs.

Zie ook de aflevering Elisabeth Cats, Vrouwe van Carnisse van de Teleac-serie Verre Verwanten.