R. Brunsveld

Richard Brunsveld werd in Doetinchem opgeleid tot onderwijzer. Hij behaalde in 1934 zijn diploma voor dat vak. Hij was onderwijzer in Gendringen, Andijk en aan het blindeninstituut Prins Alexanderstichting in Huis ter Heide.

In het Duitse Oldenburg volgde hij een Duitse lerarenopleiding. Dat leidde in 1941 tot een baan als leraar aan de Duitse school te Apeldoorn. Het moet een drukke tijd zijn geweest voor Richard Brunsveld. Hij studeerde ook nog sociale economie in Berlijn en volgde de burgemeesterscursus van de NSB. Voor die cursus slaagde hij in oktober 1941. Brunsveld stopte als leraar en werkte een halfjaar op de gemeentesecretarie van Apeldoorn.

Richard Brunsveld was voor de oorlog geen lid van de NSB. Hij werd dat pas in september 1940. In januari 1941 werd hij lid van de Nationale Jeugdstorm, de jeugdorganisatie van de NSB. In september 1941 werd Brunsveld leider van de Nationale Jeugdstorm in de streek Apeldoorn.

Op 14 april 1944 trouwde burgemeester Brunsveld met de Duitse verpleegster Elsa Anna Görling. Al bij zijn benoeming tot burgemeester was hij verloofd met deze operatiezuster van het Duitse Rode Kruis.
Het huwelijk vond plaats in het gemeentehuis aan de Dorpsstraat. De Duitse dominee Fischer uit Rotterdam zegende het huwelijk in. Dat gebeurde niet in de Dorpskerk, maar ook in het gemeentehuis. Dat zat zo.
Begin april had burgemeester Brunsveld aan dominee Hettinga, de predikant van de Dorpskerk, gevraagd of hij in de kerk mocht trouwen. De dominee was bang dat bij een trouwdienst van de burgemeester allerlei NSB’ers en Duitsers in uniform aanwezig zouden zijn.
De dominee wilde van de burgemeester de verzekering, dat er geen mannen in uniform bij de trouwdienst zouden zijn. Die verzekering kon de burgemeester hem niet geven. De dominee en de kerkenraad stelden daarom de Dorpskerk niet open voor het huwelijk van de burgemeester.
Hoge Duitsers die de trouwerij van burgemeester Brunsveld bezochten, merkten natuurlijk dat de Dorpskerk voor het bruidspaar gesloten was. De dominee en de leden van de kerkenraad moesten daarom enkele dagen later bij de Duitse politie (SD) in Rotterdam komen. Daar kregen ze het bevel om de burgemeester  hun verontschuldigingen aan te bieden. Enkele dagen later ging de dominee langs bij Schwebel (de Beauftragte, vervanger van de Commisaris van de Koningin)  en burgemeester Brunsveld. Daar legde hij nogmaals uit dat het voor de kerkenraad onmogelijk was geweest om de kerk beschikbaar te stellen voor dit huwelijk.

Nee, burgemeester Brunsveld heeft niet zelf mensen gedood. Hij heeft wel geholpen bij het oppakken van mensen. Een aantal van hen heeft de oorlog niet overleefd.

Zo gaf Brunsveld in juni 1944 een tip aan de commandant van de Landwacht (een groep gewapende NSB-aanhangers), dat Krijn Niemantsverdriet aan de Ziedewijdsedijk kranten van het verzet zou verspreiden. In het huis aan de Ziedewijdsedijk werd inderdaad een tas gevonden met daarin onder meer bonkaarten en een lijst met de namen van Barendrechters die het verboden blad Trouw lazen. De burgemeester schreef de namen over en ging met Duitse politiemensen de adressen langs. Drie Barendrechters werden gearresteerd: Bas Moekestorm, Marinus Maasdam en Cornelis Keijzer. Ze overleden in Duitse kampen.

Ook Krijn Niemantsverdriet en zijn kinderen Ad en Nel werden gearresteerd. Zij overleefden de oorlog.

In augustus 1944 kreeg de commandant van de Landwacht weer een tip van de burgemeester. Ploon Prooi wilde niet werken voor de Duitsers. De Landwacht en Duitse agenten doorzochten het huis van de familie Prooi. Ze vonden de broers Jan en Ploon, met persoonsbewijzen waarop hun leeftijd was vervalst. Zo leken ze te jong om voor de Duitsers te moeten werken. Samen met hun vader werden de broers naar Duitsland gestuurd. Jan overleed daar.

Er zijn dus vier mensen overleden omdat de burgemeester de Landwacht op hen afstuurde. In het voordeel van de burgemeester spreekt dat er nog veel meer slachtoffers hadden kunnen vallen als hij zich fanatieker had gedragen.

Op 5 mei 1945 werd Brunsveld ontslagen. Terwijl andere leden van de NSB in de dagen daarna werden opgepakt door verzetsmensen, werd de burgemeester met rust gelaten. Dat was opdracht van het Millitair Gezag. Op 10 mei werd Brunsveld aangehouden. Hij werd opgesloten in Dordrecht en later in Scheveningen.
In mei 1946 stond Brunsveld terecht. Tegen hem werd de doodstraf geëist. Dat was ook de eis tijdens het hoger beroep, later dat jaar. Brunsveld werd veroordeeld tot twintig jaar, maar hij ging weer in beroep.
Tijdens de rechtszaak maakte Brunsveld al een merkwaardige indruk: hij lag op een brancard en gaf geen antwoord op vragen.
In 1946 werd zijn gevangenisstraf opgeschort, omdat hij krankzinnig was. Brunsveld werd naar de Rijks Psychiatrische Inrichting in Eindhoven overgebracht. Hij overleed daar in 1974. Brunsveld ligt daar ook begraven, bij paaltje 31.

Brunsvelds echtgenote was kort voor het eind van de oorlog naar Duitsland gevlucht. Na de bevrijding vroeg ze de weer teruggekeerde burgemeester Beelaerts van Blokland enkele malen om hulp. Deze weigerde dat.